علل پزشکی ناباروری در مردان و زنان
علل پزشکی ناباروری در مردان
1- از علل ناباروری مردان وجود مشکلاتی در اسپرم:
تحرک کم اسپرم‌ها، کم بودن تعداد آن‌ها، بدون اسپرم بودن مایع منی و وجود اسپرم‌های غیرطبیعی در مردان می‌تواند قدرت باروری آن‌ها را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
برای اطلاع از علت ناباروری مردان این مطلب علل و علائم بروز مشکل ناباروری در مردان و روش های درمان آن را بخوانید.
چگونه می‌توان مشکلات اسپرم مردان را درمان کرد؟
پزشکان متخصص در ابتدای روند درمان، از داروهای باروری برای افزایش تولید اسپرم مردان استفاده می‌کنند. در صورت جواب ندادن این روش، آن‌ها گزینه‌های بعدی مانند IUI و ICSI را به بیمار خود معرفی خواهد نمود.
2-از علل ناباروری مردان انسداد لوله‌های موجود در بیضه:
بروز مشکل انسداد در -اپیدیدیم (یک لوله طولانی پیچ در پیچ است که در پشت بیضه‌های مردان قرار دارد و در هنگام رابطه جنسی، اسپرم‌های بالغ از آن‌ها عبور می‌کنند) و واسو دفرنس (لوله‌های عضلانی که اسپرم را از اپیدیدیم به مجرای ادراری منتقل می‌کنند) می‌تواند بر انتقال اسپرم‌های مردان تأثیر گذاشته و روند باروری زوجین را با مشکل مواجه نماید. انسداد این لوله‌ها در بدن مردان به علت بروز عفونت‌هایی مانند گنوره یا کلامیدیا رخ می‌دهد. همچنین، انجام جراحی‌هایی برای رفع نقایص تولید مثلی در مردان و آسیب دیدن بیضه‌ها نیز عوامل دیگری برای مسدود شدن این لوله‌ها تلقی می‌شوند. علاوه بر این موارد، وجود مشکل واریکوسل (رگ‌های بزرگ‌شده در اسکروتوم) در بدن مردان نیز بر میزان تحرک اسپرم‌های آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
چگونه می‌توان انسداد لوله‌های موجود در بیضه را درمان نمود؟
اکثر پزشکان متخصص ترجیح می‌دهند تا از روش جراحی برای ترمیم و باز کردن لوله‌های بیضه مردان استفاده کنند، زیرا این عمل به طور کامل روند باروری آن‌ها را اصلاح خواهد نمود.
علاوه بر دلایل ذکر‌شده، شیوه زندگی و وجود دلایل پزشکی، عوامل دیگری هستند که می‌توانند قدرت باروری زوجین را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
آیا عوامل دیگری وجود دارد که بر قدرت باروری زوجین تأثیر بگذارد؟
بله، علل غیر قابل توضیح دیگری وجود دارند که عامل تقریبی 25٪ تا40٪ از مشکلات ناباروری زوجین را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین این موارد عبارتند از:
1- ناباروری غیرقابل‌توصیف در زوجین:
در بین تمام موارد ناباروری زوجین، 25٪ آن‌ها به علت ناکامی پزشک در درک علت واقعی مشکل، حتی پس از انجام طیف وسیعی از آزمایش‌ها و ارزیابی‌ها رخ می‌دهد که با عنوان “ناباروری نامشخص” تشخیص داده می‌شوند. در این حالت، زن و مرد بدون داشتن هیچ مشکلی در انواع تست‌ها، قادر به باردار شدن نیستند. این وضعیت، عاملی مهم برای سردرگمی و احساس یاس در بیشتر جوانان می‌باشد. پزشکان معمولاً در گام بعدی به این زوجین توصیه می‌کنند تا با داشتن مقاربت‌های متعدد و منظم (که بدون تمرکز بر داشتن نوزاد است) شانس خود را برای باردار شدن امتحان کنند. اگر پس از گذشت چند سال، این کار جواب نداد، ممکن است پزشک متخصص ناباروری، روش درمان IVF را برای این بیماران توصیه نماید.
2- ناباروری ترکیبی زوجین:
در چنین مواردی، هر دو فرد با مشکلات باروری روبرو می‌شوند که در بعضی مواقع، ممکن است یکی از آن‌ها، هم‌زمان دارای دو نوع مشکل باروری باشد. پزشکان برای درمان چنین بیمارانی، درمان‌های ترکیبی مناسبی را با توجه به علل ناباروری ارائه خواهند داد. البته، در بیشتر موارد، شدت و مدت دوره قاعدگی زنان متغیر می‌باشد که می‌تواند به طور مستقیم بر قدرت باروری آن‌ها تأثیر بگذارد.
آیا وجود دوره‌های سنگین قاعدگی، نشانه بالا بودن قدرت باروری زنان است؟
خیر، داشتن دوره‌های سنگین قاعدگی در هیچ زنی، نشانه بالا بودن قدرت باروری او نبوده و گاهی اوقات می‌تواند وجود مشکل دیگری را در بدن فرد نشان دهد. همچنین، احساس خستگی بر اثر از دست دادن خون زیاد، یکی از عوارض این مشکل بوده و بیمار منابع موجود در بدن خود را که در طول زمان سبب ساخته شدن خون و بهبود روند بارداری می‌شوند، از دست خواهد داد. بنابراین، اگر به عنوان یک خانم جوان و بی‌تجربه با دوره‌های ناگهانی و شدید قاعدگی مواجه می‌شوید، بهتر است بلافاصله با پزشک متخصص زنان و زایمان در این مورد مشورت کنید.
آیا زنان می‌توانند در هر زمانی از ماه باردار شوند؟
باردار شدن در هر زمان از ماه، برای هیچ زنی ممکن نیست. برای حامله شدن، عمل تخمک‌گذاری باید در بدن زنان انجام گیرد؛ این بدان معنی است که اگر زنی در روزهای نزدیک به تخمک‌گذاری، رابطه جنسی داشته باشد، حتماً حامله خواهد شد. در واقع، روند بارداری معمولاً دو تا سه روز قبل و بعد انجام عمل تخمک‌گذاری که روزهای باروری محسوب می‌شود، اتفاق خواهد افتاد. با این حال، در نظر داشته باشید که روند حاملگی ممکن است در برخی از ماه‌ها حتی در روزهای باروری نیز اتفاق نیفتد. این حالت، همیشه نشان‌دهنده این موضوع نیست که فرایندهای تخمک‌گذاری و باروری فرد به خوبی کار نمی‌کنند.
آیا زنانی که دارای دوره‌های منظم قاعدگی هستند، در هر زمان به راحتی باردار می‌شوند؟
طبق نظر محققان، اگر زنی دوره‌های منظم قاعدگی را تجربه کند، شانس باروری بسیار زیادی دارد. با این حال، در بدن برخی از این زنان نیز رخ دادن حاملگی کمی مشکل می‌باشد. همان‌طور که گفته شد دلایل نامشخصی وجود دارد که می‌تواند مانع حاملگی برخی از زنان سالم، به رغم داشتن تعداد زیادی تخمک بالغ گردد. پس، فراموش نکنید که اگر به عنوان یک زن جوان با داشتن دوره‌های منظم قاعدگی پس از چند ماه یا سال‌ها تلاش، هنوز باردار نشده‌اید، باید یک پزشک متخصص بیماری‌های باروری یا متخصص زنان و زایمان برای رد کردن علل احتمالی، شما را معاینه کند. همچنین، به عنوان یک خانم جوان و بی‌تجربه به یاد داشته باشید که چنین افرادی تا زمان حامله شدن به کمک پزشک و انجام مراقبت‌های پزشکی نیاز خواهند داشت تا بتوانند با کمک آن‌ها و ایجاد برخی تغییرات در شیوه زندگی خود، به طور طبیعی، شانس باروری را در خود افزایش دهند. اگر زن و شوهری هیچ مشکل باروری نداشته و به نظر کاملاً سالم می‌رسند، بهتر است با انجام این کار، شانس خود را دوباره امتحان کنند.
زنان چگونه می‌توانند بلافاصله بعد از ازدواج، باردار شوند؟
هنگامی که به عنوان یک زن جوان، تصمیم گرفتید تا خیلی سریع حامله شوید، باید بدانید که راه‌های مختلفی برای افزایش باروری بدن شما وجود دارد. این روش‌ها عبارتند از:
- برنامه‌ریزی دقیق برای باردار شدن با کمک پزشک متخصص زنان و زایمان یا مشاور
- اجتناب از مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری، چند روز یا چند هفته قبل از تلاش برای حامله شدن
- تعیین زمان دقیق تخمک‌گذاری در بدن؛ این کار را می‌توانید با استفاده از کیت‌های پیش‌بینی زمان تخمک‌گذاری، به راحتی انجام دهید
- داشتن رابطه جنسی با شریک زندگی خود، در زمان مناسب
- تقویت اسپرم‌های همسر خود با بهبود رژیم غذایی، ورزش کردن منظم، محدود کردن مصرف مواد شیمیایی و مصرف مکمل‌های گیاهی
در نهایت، یادتان باشد که استفاده زوجین از یک رژیم غذایی سالم و مغذی، داشتن آرامش و لذت بردن از عشق یکدیگر در هنگام رابطه جنسی، می‌تواند در بهبود روند باردار شدن آن‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد. البته در برخی موارد رعایت این نکات ممکن است زنان را در اولین رابطه جنسی، باردار کرده و برای زنان دیگر، در دومین و سومین رابطه جنسی نیز چاره‌ساز نباشد. در چنین مواردی با مراجعه به پزشک متخصص زنان و زایمان، علل شکست خود را در این کار مشخص کنید.
اگر به دنبال درمان ناباروری مردان هستید این مطلب 7 درمان ناباروری در مردان را بخوانید
چرا برخی از زنان نمی‌توانند در زندگی خود، برای بار دوم باردار شوند؟
قدرت باروری زنان می‌تواند بعد از تولد اولین فرزند، کاهش یابد. بنابراین، این افراد ممکن است در حامله شدن برای بار دوم دچار مشکل شوند که این حالت، در علم پزشکی با عنوان “ناباروری ثانویه در زنان” شناخته می‌شود. در ادامه این مقاله، دلایل بروز این مشکل را در بدن زنان بررسی خواهیم کرد که به شرح زیر می‌باشند:
- اگر زنی در هنگام تصمیم گرفتن برای بارداری دوم خود، بیش از 35 سال داشته باشد، ممکن است با مشکل کم شدن تخمک در داخل تخمدان‌های خود مواجه شده و هیچ تخمک بالغ و سالمی در از آن آزاد نشود.
- اگر همسر این زنان بالای 50 سال داشته باشد، میزان اسپرم او به طور غیرطبیعی کاهش یافته و قدرت باروری زوجین بسیار کم خواهد شد.
- همچنین، بروز تغییرات در روند تخمک‌گذاری زنان و داشتن دوره‌های قاعدگی نامنظم ناشی از وجود اختلالات هورمونی، مسائل مربوط به افزایش یا کاهش شدید وزن، داشتن استرس، مصرف برخی از داروها استروئیدها، آنتی‌بیوتیک‌ها و آنتی هیستامین‌ها) و مصرف مواد مواد مخدر مانند تنباکو و الکل می‌تواند بر قدرت باروری زوجین تأثیر زیادی داشته باشد.
- در برخی موارد هم ممکن است عوارض مختلفی بر اثر اولین بارداری و انجام عمل زایمان در بدن زنان ایجاد شود که باعث کاهش قدرت باروری آن‌ها خواهد شد. آسیب رسیدن به لوله‌های فالوپ از طریق انجام عمل جراحی شکم، مبتلا شدن فرد به مشکل اندومتریوز و ابتلا به عفونت‌های منتقله از راه جنسی از جمله عوارضی هستند که بعد از اولین بارداری، قدرت باروری زنان را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهند.
اما زیاد نگران نباشید! زیرا علم پزشکی به حدی پیشرفت کرده است که مطمئناً می‌تواند راهی برای رفع ناباروری همه زوجین ارائه داده و به آرزوی آن‌ها برای داشتن فرزند جامه عمل بپوشاند. کنار آمدن با این مشکل و شناسایی علل آن ممکن است در ابتدای کار برای برخی از زوجین کمی مشکل باشد، اما آن‌ها با رفتن به سمت درمان، خود به خود راه‌حل مشکل خود را پیدا خواهند نمود.
علل پزشکی ناباروری در مردان و زنان
همان‌طور که می‌دانید در برخی موارد، ممکن است روند تولید تخمک در بدن زنان جوان به صورت طبیعی قطع شود. در چنین حالتی، زوجین از ناتوانی در بارداری رنج برده و باید سال‌های زندگی خود را با تصور بچه‌دار شدن پشت سر بگذارند. در واقع، اگر زوجی بعد از مدت‌ها تلاش برای باردار شدن، از این نعمت الهی بی‌بهره شود، هر دو نفر آن‌ها باید در اسرع وقت برای تشخیص و درمان بیماری‌های احتمالی در بدن خود به پزشک متخصص مراجعه کند. لازم است بدانید که علل ناباروری مردان و زنان متفاوت از یکدیگر است. علل پزشکی بروز مشکل ناباروری در زنان عبارتند از:
برای اطلاع از علت ناباروری زنان این مطلب علل ناباروری زنان و علائم آن (قسمت اول) را بخوانید
1- داشتن دوره‌های نامنظم قاعدگی از علل ناباروری زنان:
معمولاً زنانی که دارای دوره‌های نامنظم قاعدگی هستند، در هنگام باردار شدن دچار مشکل می‌شوند، زیرا وجود این دوره‌های نامنظم، روند تخمک‌گذاری طبیعی و به موقع را در بدن این افراد دچار مشکل خواهد نمود. بنابراین، می‌توان ادعا کرد که در بیشتر موارد، نامنظم بودن دوره‌های قاعدگی در بدن زنان، نشان‌دهنده تخمک‌گذاری نامناسب بوده و بارداری آن‌ها را غیرممکن می‌سازد. پس، شما باید دوره‌های قاعدگی منظم را در بدن خود، طبق برنامه خاصی تنظیم نمایید تا شانس خود را برای باردار شدن، به میزان قابل‌توجهی افزایش دهید.
چگونه زنان می‌توانند با وجود دوره‌های نامنظم قاعدگی، باردار شوند؟
اگر این زنان به موقع برای درمان مشکل خود اقدام کنند، پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند با یافتن علت زمینه‌ای بروز دوره‌های نامنظم قاعدگی، به تنظیم آن کمک کرده و روش درمان را مطابق با آن انجام دهد. همچنین، در کنار درمان دارویی، خانم بیمار باید بر روی رژیم غذایی سالم، وزن ایده‌آل، تمرینات ورزشی سبک و مصرف مکمل‌های افزایش قدرت باروری تمرکز کرده و با دقت، پیشنهادات و توصیه‌های پزشک معالج خود را دنبال نماید.
2- از علل ناباروری زنان اندومتریوز:
لازم است بدانید که مشکل آندومتریوز یک اختلال مزمن در سیستم تولید مثل زنان است؛ در این بیماری سلول‌های اندومتری خارج از رحم فرد رشد می‌کنند. این حالت سبب انسداد لوله‌های رحمی زنان شده و از لقاح تخمکی که از سمت تخمدان به طرف لوله‌های فالوپ حرکت می‌کند، جلوگیری خواهد نمود. وجود این وضعیت، دوره‌های قاعدگی دردناك، درد شدید در هنگام داشتن رابطه جنسی، حركات دردناک روده‌ها و ادرار مكرر را همراه با احساس مثانه پر به دنبال خواهد داشت. همچنین، این افراد در طول چرخه قاعدگی خود با درد مزمن لگن نیز مواجه خواهند شد.
چگونه می‌توانم با وجود مشکل اندومتریوز، باردار شوم؟
بهترین روش برای درمان مشکل آندومتریوز، انجام عمل لاپاراسکوپی است که در آن، یک لوله با استفاده از لیزر برای بررسی و حذف کیست غیرطبیعی و لوله‌های مسدود، وارد رحم بیمار شده و سلول‌های آنومتری او را جراحی می‌کند. معمولاً بعد از گذشت شش تا هشت ماه از انجام عمل، فرد باردار خواهد شد. اما اگر این اتفاق نیفتاد، داروهای باروری تلقیح داخل وریدی (IUI) به بیمار تجویز شده و در موارد شدیدتر، باروری با روش in vitro برای درمان او مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3- وجود مشکلات اساسی در تخمدان از علت های ناباروری زنان:
به یاد داشته باشید که تقریباً 20 تا 40 درصد مشکلات ناباروری زنان به علت بروز تخمک‌گذاری نامنظم در بدن آن‌ها ایجاد می‌شود، زیرا در این وضعیت تخمک‌های بالغ از تخمدان‌ها آزاد نخواهد شد. با وجود این مشکل، بدن بعضی از زنان هرگز تا آخر عمر نمی‌تواند تخمک‌گذاری کند؛ اما در بدن یک چهارم این افراد عمل تخمک‌گذاری صورت می‌گیرد. بروز نوسانات هورمونی در بدن زنان، اضافه وزن یا از دست دادن بیش از حد وزن در یک دوره مشخص، ورزش بیش از حد یا داشتن استرس شدید می‌تواند دلایل کلیدی برای اختلالات تخمدانی در بدن زنان باشد.
چگونه می‌توانم با وجود مشکلات مربوط به تخمدان‌ها ، باردار شوم؟
پزشک معالج برای درمان مشکلات موجود در تخمدان‌های زنان و تحریک عمل تخمک‌گذاری در بدن بیمار، از داروهایی مانند گنادوتروپین‌ها، کلومیفن و مهارکننده‌های پرولاکتین استفاده نموده و در صورت جواب ندادن مصرف داروها، در اغلب موارد، هم‌زمان با مصرف داروها، روش IVF را برای باروری زنان تجویز می‌کند.
برای اطلاع از روش های تشخیص ناباروری این مطلب روش های تشخيص و درمان ناباروری زنان را بخوانید
4- بروز سندرم پلی کیستیک (PCOS) در تخمدان ازعلل ناباروری زنان:
سندرم پلی کیستیک یک بیماری پیچیده ناشی از عدم تعادل هورمونی در بدن زنان بوده و مانع انجام عمل تخمک‌گذاری در بدن آن‌ها می‌شود. در واقع، کیست‌های کوچکی که در تخمدان‌های بیمار تولید می‌شود، باعث تخریب فولیکول‌های بالغ موجود در تخمدان او شده و از باردار شدن فرد جلوگیری می‌کند. علائم احتمالی این بیماری، داشتن دوره‌های قاعدگی نامنظم، افزایش بیش از حد وزن، رشد بیش از حد موهای زائد بدن و بروز آکنه بر روی پوست فرد بیمار است.
چگونه می‌توان با وجود سندرم پلی کیستیک (PCOS)، باردار شوند؟
زنانی که به این سندرم مبتلا هستند، می‌توانند با ایجاد تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی خود، میزان وزن بدن خود را کاهش داده یا به کنترل آن کمک کنند. البته درمان‌های پزشکی نیز مانند داروهای تحریک‌کننده عمل تخمک‌گذاری (گنادوتروفین، کلومیفن)، همراه با روش IVF می‌توانند در درمان سندرم پلی کیستیک (PCOS) بسیار مؤثر باشند.
5- از علت ناباروری زنان مبتلا شدن به بیماری‌های دستگاه تولید مثل:
اگر لوله‌های فالوپ زنی به دلایلی آسیب دیده یا مسدود شود، از رسیدن تخمک به رحم او جلوگیری شده و اسپرم‌ها نخواهند توانست خود را برای انجام عمل لقاح، به تخمک او برسانند. لازم است بدانید که بیشتر این بیماری‌ها از راه جنسی، بیماری‌های التهابی لگنی یا جراحی‌های استریلیزاسیون به بدن فرد منتقل می‌شود.
چگونه زنان می‌توانند با وجود ابتلا به بیماری‌های دستگاه تولید مثل، باردار شوند؟
انجام عمل جراحی به روش لاپاروسکوپی، به باز شدن لوله‌های فالوپ آسیب‌دیده کمک می‌کند؛ البته این روش باید هم‌زمان با روند درمانی IVF دنبال شود.
6- از علل ناباروری زنان وجود مشکلاتی در تخمک:
همان‌طور که می‌دانید کیفیت و کمیت تخمک آزاد شده از تخمدان زنان در اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40 از زندگی، به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. هر دختری در هنگام تولد حدود یک تا دو میلیون تخمک نابالغ در داخل تخمدان خود دارد، اما تعداد این تخمک‌ها به تدریج تا زمان بلوغ به 300 عدد کاهش می‌یابد؛ در دوران باروری، فقط حدود 300 تخمک بالغ از طریق عمل تخمک‌گذاری آزاد می‌شود، طوری که در دوران یائسگی، زنان هیچ تخمکی برای باردار شدن ندارند.
چگونه می‌توانم با وجود مشکلاتی در تخمک ، باردار شوم؟
از آنجایی که از دست دادن تخمک، یک روند غیرقابل‌برگشت در بدن زنان است، این افراد باید سعی کنند تا زندگی خود را طوری برنامه‌ریزی نمایند که عمل باردار شدن در سن باروری آن‌ها اتفاق بیافتد. همچنین، فراموش نکنید که اگر زنی در دوران باروری خود اضافه وزن دارد، باید آن را از بین برده و از سیگار کشیدن در این دوره خودداری نماید. علاوه بر این موارد، در صورت وجود مشکل گواتر، فرد باید با مراجعه به یک پزشک متخصص مسائل مربوط به غده تیروئید خود را مدیریت کرده و مکمل‌های حاوی روغن ماهی، ویتامین‌های ضروری برای دوران پیش از قاعدگی، پروبیوتیک‌ها، ویتامین D و کوآنزیم Q10 را مصرف نماید. انجام این کارها باعث بهبود کیفیت تخمک موجود در تخمدان فرد شده و شانس او را برای باردار شدن به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. البته اگر راه‌حل‌های ارائه شده برای حامله شدن بیمار مؤثر واقع نشد، پزشک، روش اهدا تخمک یا جنین را با تصویب مراجع قانونی و خود زوجین برای باردار شدن انجام می‌دهد.
7-از علل ناباروری زنان پایین بودن سطح هورمون پروژسترون:
پس از انجام عمل تخمک‌گذاری، لوزی corpus (فولیکول تخمک باقیمانده در داخل تخمدان)، هورمون پروژسترون را برای ضخیم شدن دیواره رحم، حمایت از روند تخمک‌گذاری و تشکیل جنین در دوران بارداری تولید می‌کند. کمبود تولید این هورمون در این مرحله که فاز لوتئال (LPD) نامیده می‌شود، ممکن است یکی از دلایل بروز مشکل ناباروری در بدن زنان باشد. در چنین شرایطی، حتی اگر عمل لقاح صورت گیرد، جفت و جنین در اندازه طبیعی رشد نکرده، جنین ضعیف شده و تحمل دوران حاملگی مادر را نخواهد داشت. وجود شرایط خاص پزشکی در بدن زنان مانند پرولاکتین یا ناهنجاری‌های غده تیروئید می‌تواند منجر به عملکرد غیر طبیعی فاز لوتئال در بدن آن‌ها شود.
چگونه می‌توانم با وجود پایین بودن سطح هورمون پروژسترون ، باردار شوم؟
معمولاً زنان جوانی که در چنین شرایطی به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌کنند، دکتر، آن‌ها را به یک متخصص غدد درون‌ریز معرفی خواهد کرد. روش درمان مناسب شامل مصرف مکمل هورمون پروژسترون به صورت تزریق واژینالی یا شیاف است که برای ضخیم شدن دیواره رحم زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با همه این توصیفات، به خاطر بسپارید که شناسایی به موقع علت بیماری، استفاده از روش‌های درمانی برای از بین بردن عفونت‌ها و استفاده از روش‌های باروری مانند IUI و لقاح آزمایشگاهی کمک می‌کند تا تمام مشکل تولید مثل در زوجین حل شود.