واریکوسل چیست؟ و انواع راه های درمان
واریکوسل به حالتی گفته می‌شود که سیاهرگ‌های درون کیسه بیضه (پوست کیسه‌ای شکلی که بیضه‌ها را در خود نگه می‌دارد) بزرگ یا گشاد می‌شوند. به این سیاهرگ‌ها اصطلاحاً شبکه پیچکی گفته می‌شود. از هر ۱۰۰ نفر مرد، 10تا 15نفر به واریکوسل دچار می‌شوند. در واقع واریکوسل حالتی شبیه به واریس سیاهرگ‌های پا می‌باشد که در کیسه بیضه اتفاق می‌افتد.
سیاهرگ ها مسئول خارج کردن خون از عضو و هدایت آن به طرف قلب هستند و برای این که خونی که به سمت بالا می رود به عقب برنگردد، داخل سیاهرگ ها دریچه هایی وجود دارند که از برگشت خون جلوگیری می کنند. حالا اگر این دریچه ها خراب شوند، خون به راحتی به طرف عقب برگشته و موجب اتساع سیاهرگ ها خواهد شد.
نظریه‌های گوناگونی در مورد مکانیسم آسیب بیضه‌ها در واریکوسل وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از: افزایش دمای بیضه‌ها یا کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی یا انتقال مواد و متابولیتهای کلیه‌ها و غدد فوق کلیه به بیضه‌ها یا ترکیبی از اینها. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرم‌ها باعث کاهش حرکت و تعداد آنها و تغییر مورفولوژی (شکل ظاهری) آنها خواهد شد. واریکوسل به‌طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.
علایم واریکوسل
بیماری واریکوسل می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد، یا چندین علامت از خود بروز دهد از جمله درد:
– درد می‌تواند بصورت تیز و قابل تشخیص باشد یا بصورت مبهم
– درد می‌تواند با ایستادن یا فعالیت‌های ورزشی بیشتر شود
– درد در طول روز بیشتر می‌شود.
– درد در هنگام دراز کشیدن به پشت کمتر می‌شود.
معمولا واریکوسل در هنگام ناباروری یا معاینات دوره‌ای تشخیص داده می‌شود. در هنگامی که بیمار در اسکروتوم خود متوجه توده یا تورم یا تفاوت سایز در بیضه‌ها شود می‌توان به بیماری واریکوسل شک کرد.
تشخیص واریکوسل
معمولا بیمار متوجه وجود واریکوسل نمی شود و بیماری به دنبال بررسی علت ناباروری تشخیص داده می شود. حتی گاهی بیمار از دوستان و افراد فامیل می شنود که فلانی برای درمان ناباروری، عمل جراحی واریکوسل انجام داده است و کنجکاو می شود و به پزشک مراجعه می کند.
البته برخی مواقع، بیمار مبتلا به واریکوسل احساس درد در بیضه همان طرف یا احساس سنگینی می کند. همچنین ممکن است به دلیل عدم تقارن بیضه ها به پزشک مراجعه کند و واریکوسل تشخیص داده شود. حتی به ندرت بیمار متوجه رگ های برجسته در کیسه بیضه می شود و به پزشک مراجعه می کند، اما به طور کلی درد مبهم در ناحیه بیضه ها، احساس سنگینی یا کشیدگی در بیضه، رگ های متسع در داخل کیسه بیضه، احساس ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه و کوچکی بیضه مبتلا جزو مهم ترین علائم واریکوسل هستند.
درمان واریکوسل
با این حال بهترین و کم عارضه‌ترین شیوه جراحی واریکوسل، عمل جراحی با میکروسرجری است که می‌توان به طریق میکروسکوپی، وریدهای بیضه را بست و از ایجاد عوارضی چون جمع شدن آب در آنها جلوگیری کرد.
واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا با روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست. جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه مبتلا می‌باشد که پس از انسداد این وریدها به تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین می‌رود و واریکوسل برطرف می‌گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول 4-2 سانتیمتر قابل انجام است.
بهترین و کم عارضه‌ترین شیوه جراحی واریکوسل، عمل جراحی با میکروسرجری است.
روشهای جراحی در درمان بیماری واریکوسل:
1) روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل روش اینگوینال میکروسکوپیک می‌باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام می‌شود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می‌باشد و میزان عود نیز کمتر است (حدود1تا2٪).
2)روش جراحی اینگوینال که تقریباً مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می‌شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است (عود9تا16٪ و هیدروسل3تا39٪).
3) روش جراحی رتروپریتوان که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می‌شود. عود 11 تا 15٪ و هیدروسل 7٪ ممکن است ایجاد گردد.
4) روش جراحی با لاپاروسکوپ که با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام می‌شود. اما در این روش احتمال آسیب عروق بزرگ یا روده‌ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد. هیدروسل ۵تا 8٪ و عود کمتر از 2٪ است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.
5) روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده می‌شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. عود ۴تا۱۱٪ دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه می‌شود.
واریکوسلکتومی میکروسکوپیک تحت یک میکروسکوپ عملیاتی با قدرت بالا انجام می شود تا بیشترین میزان موفقیت را با کمترین خطرات جانبی به همراه داشته باشد. دو روش برای واریکوسلکتومی میکروسکوپیک، وجود دارد. اگر این روش برای رفع درد انجام شود، اغلب روش ورودی استفاده می شود تا اجازه دسترسی به عصب ایلئویی را بدهد و این کارمی تواند در کاهش درد دائمی تاثیر گذار باشد.
محل تزریق هم در ناحیه کشاله ران است. هنگامی که جراح پوست را برمی دارد،به راحتی می تواند محل تورم و رگ های غیر طبیعی و واریسی را مشاهده کند. هر رگه دقیقا محاسبه و ارزیابی شده و به صورت متقاطع تجزیه می شود و پس از آن از بین می رود . پس از این کار، جریان خون تخلیه شده و خون را از بیضه به داخل ران و لگن منتقل می کنند.
کلید عملیاتی این روش در درمان واریکوسل این است که هر رگه قطع شده و زهکشی لنفاوی حفظ می شود. این کار باید به صورت حرفه ای انجام شود زیرا در صورتی که هر شریانی از بین رود، ممکن است به بیضه ها آسیب وارد شود. اگر لنفاتیک از بین رود، اسکروتوم ممکن است از مایع پر شده و نیاز به جراحی اضافی برای تخلیه مایع وجود داشته باشد. به طور آماری نشان داده شده است که روش میکروسکوپی واریکوس تمام این خطرات را کاهش می دهد.
عمل جراحی واریکوسل برای هر طرف حدود 30دقیقه طول می کشد و واریکوسلکتومی سمت راست و چپ حدود یک ساعت زمان می برد. این روش معمولا به صورت سرپایی انجام می شود. شروع فعالیت های روزمره، معمولا بین 2-3 هفته است، اما اکثر مردان قادر هستند پس از این روش جراحی از 24تا 72ساعت به امور روزمره خود برگردند.
عوارض بیماری واریکوسل
بیماری واریکوسل ممکن است باعث این عوارض شود:
تحلیل رفتن (آتروفی) بیضه
آتروفی بیضه از عوارض بیماری واریکوسل می باشد. توده بیضه از لوله های سازنده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی این لوله ها در نتیجه عاملی مانند واریکوسل آسیب می بینند، ممکن است بیضه ها نرم شوند و تحلیل روند.
روشن نیست که چه عاملی باعث تحلیل رفتن می شود، اما اختلال کارکرد دریچه های وریدها باعث تجمع خون در بیضه ها می شود و افزایش فشار وریدها و قرارگیری در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسیب شود.
ناباروری
روشن نیست که واریکوسل چگونه باعث ناباروری می شود. برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه خون را در شریان بیضه سرد می کنند، و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می کنند.
بیماری واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه جرارت بیضه ها بیش از حد بالا رود، و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.
بیمار مبتلا به واریکوسل احساس درد در بیضه همان طرف یا احساس سنگینی می کند.
لازم به ذکر است در بعضی افراد به علت درد بیضه به پزشک مراجعه می کنند که در معاینه بیماری واریکوسل در آنها تشخیص داده می شود و اگر چنین فردی علیرغم بیماری واریکوسل بچه دار می باشد و یا آزمایش اسپرم آن طبیعی باشد نیاز به عمل جراحی ندارد چرا که عمل جراحی واریکوسل نه تنها باعث از بین رفتن درد نمی شود بلکه در بسیاری موارد باعث افزایش درد ناشی از برش جراحی نیز می گردد.